Penacova, Luso, Castello, Pedras Salgadas, Monchique of Fastio. Voor elke smaak is er wel een bronwater, met of zonder prik te vinden in Portugal. Het is dus niet alleen een land van wijn, port en madeira, maar ook een land met verrassend veel minerale bronnen.
Een herinnering
Jaren geleden was ik in het noorden van Portugal in een stadje waarvan ik de naam niet meer weet. Ik verbaasde me over de hoeveelheid hotels en pensions in een verder onbeduidende plaats. Dat kwam, zo hoorde ik, omdat er een kuuroord was.
’s Avonds was het gezellig druk op straat. Ik zag veel mensen lopen met een gehaakt tasje bungelend aan hun pols. Wat zou daarin zitten, vroeg ik me af. Het antwoord kreeg ik toen ik bij de bron aankwam. Die bevond zich in een gebouwtje waar mensen in en uit liepen om hun eigen glas, want dat was wat ze in dat tasje met zich meedroegen, te laten vullen met bronwater.
Bronwater en mineraalwater
Bronwater is drinkwater uit een natuurlijke of onderaardse bron dat niet behandeld wordt. Er is verschil tussen natuurlijk mineraalwater en bronwater:
- Van natuurlijk mineraalwater moet de samenstelling bekend zijn en op het etiket vermeld staan, van bronwater hoeft dat niet;
- Natuurlijk mineraalwater moet steeds dezelfde samenstelling hebben, aan bronwater wordt deze eis niet gesteld;
- Natuurlijk mineraalwater moet bij de bron worden gebotteld en de naam van de bron moet op het etiket staan, bronwater mag ook ergens anders in flessen worden gedaan.
De merken
Op het Portugese vasteland worden 32 watertjes gebotteld. Ze komen bijna allemaal uit bronnen in het noorden en midden van het land. Alleen Monchique komt uit de Algarve. De in het water aanwezige mineralen bepalen de smaak. Aan de hand van het etiket waarop staat wat erin zit, kun je bepalen welk water het best bij jou past wat betreft aanvulling op je voeding. Natuurlijk kun je ook op je eigen smaak afgaan en zo je eigen water uitkiezen. Hieronder staan alle merken:
Mineraalwater – Água Mineral Natural
- niet koolzuurhoudend: Alardo, Vitalis-Vide, Fastio, Luso, Penacova, Sete-Fontes, Monchique, Salutis, Vimeiro, Vitalis
- gashoudend: Bem-Saúde, Campilho, Frize, Melgaço, Pedras Salgadas, Salus-Vidago
- toegevoegd koolzuurgas: Castello, Carvalhelhos, Castelo de Vide, Monchique, Vimeiro
Bronwater – Água de Nascente
- niet koolzuurhoudend: Água de Marão, Caramulo, Cruzeiro, Fonte da Fraga, Glaciar, Penha, S. Martinho, São Silvestre, São Cristóvão, Serra da Estrela, Serrana
- toegevoegd koolzuurgas: Areeiro, Cruzeiro, Serra do Marão
Gezondheid in een fles
Dat we water in een fles kunnen kopen en mee naar huis nemen zonder dat we zelf naar een bron hoeven te gaan, vindt zijn oorsprong in de tijd dat bronwater door de dokter werd voorgeschreven om ziektes te voorkomen of te genezen. Je moest het water niet alleen drinken, maar er ook in baden om weer gezond te worden.
In de negentiende eeuw deed men voor het eerst onderzoek naar de effecten van bronwater en men vond er geneeskrachtige eigenschappen in. Zo ontstonden bij de verschillende bronnen badinrichtingen om te kuren en fabrieken om het water te bottelen. Het kuren omvatte verschillende therapieën, zoals turf- en modderbaden, algenbehandelingen, massages, warme en koude stoomdouches. En als onderdeel van de kuur moest je het water natuurlijk ook drinken.
Kuuroorden van toen
Weliswaar kuurde men op doktersvoorschrift, maar het therapeutisch proces kon best worden afgewisseld met ontspanning en animatie. De meeste badinrichtingen waren omringd door prachtig aangelegde parken waarin je kon wandelen. Er waren mogelijkheden om te sporten en soms was er ook een casino. Zo werden de kuuroorden de eerste toeristische bestemmingen, aanvankelijk alleen voor de hogere klassen. Men noemde het kuren ir a banhos of ir a águas.
Bekende kuuroorden in Portugal zijn: Caldas da Rainha, Vidago, Monção, Unhais da Serra, Curia, Águas do Gerês, Luso, Monte Real, São Pedro do Sul, Caldas de Aregas en Caldas de Monchique. Het woord caldas duidt op warme bronnen. De twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw waren hoogtijdagen van het kuurtoerisme. De meest bezochte kuuroorden waren Vidago, Pedras Salgadas, Luso en Curia omdat ze goed bereikbaar waren over de weg en met het spoor. Met hun luxe hotels, romantische tuinen en casino’s waren deze kuuroorden centra van zomerse ontspanning en welbevinden.
Ramalho Ortigão schrijft in zijn ‘Banhos de Caldas e Águas minerais’ (1875):
“Het moderne leven brengt nieuwe kwalen met zich mee, waarvoor men verlichting zoekt in rust en ontspanning in kuuroorden. Zij bieden de mensen verandering van lucht, oefeningen, plezier, baden, uitstapjes en entertainment. Ging het vroeger om baden in zee, tegenwoordig gaat het om minerale bronnen. De mensen die ernaartoe gaan, ziek zijn of doen alsof ze ziek zijn, nemen een bad; anderen drinken ’s morgens water en ’s avonds thee.”
Vidago Palace, een televisieserie
In Vidago staat het Vidago Palace. Een majestueus hotel, gebouwd op initiatief van koning D. Carlos I die een luxe therapeutisch kuuroord wilde. In 1910 werd het geopend, een dag nadat Portugal ophield een koninkrijk te zijn. Het telt 200 kamers, heeft 365 ramen en is gelegen in een prachtig groene omgeving met een golfbaan. Vanuit heel Europa kwamen mensen hier kuren en ontspannen. Een zesdelige TV-serie met dezelfde naam, door de RTP in 2017 uitgezonden, is gefilmd in en om het hotel. Het verhaal speelt zich af in 1936, ‘oud geld’ en ‘nieuw geld’ uit de hele wereld ontmoet elkaar in het hotel en wat volgt, zijn romantiek, hartstocht, verraad, spanning en geheimen. Voor wie in Portugal woont, is de serie nog te bekijken op RTP Play.
Kuren in onze tijd
Vanaf de jaren veertig neemt de interesse in het kuren sterk af. Voor een deel komt dit door de Tweede Wereldoorlog, maar ook komen er steeds betere genezingsmogelijkheden voor ziektes die vroeger alleen met kuren waren te behandelen. Daarnaast veranderden de toeristische bestemmingen.
Toch heeft het kuren nooit opgehouden te bestaan. Het is bijvoorbeeld in Duitsland stevig verankerd in de cultuur. Maar ook in Portugal wordt een bezoek aan een kuuroord bij sommige kwalen ondersteund door de nationale gezondheidszorg. Er zijn reisbureaus die kuurreizen aanbieden in verschillende Europese landen. En nog steeds kan het kuren helpen bij reumatische aandoeningen, luchtwegproblemen, hart- en vaatziekten, rugklachten, huidproblemen en revalidatie na sportblessures of operaties. Daarnaast richten kuurcentra, tegenwoordig meestal spa genoemd, zich op nieuwe doelgroepen, zoals mensen die willen afvallen, detoxen, ontstressen of conditie willen opbouwen. Ze bieden wellnessprogramma’s aan in combinatie met wandelen, fitness of yoga. Er komt zelfs soms een nieuw kuuroord bij, zoals in de oostelijke Algarve, in Castro Marim, waar een ondernemer een zoutpan in een spa heeft veranderd. Je kunt er gemasseerd worden met zeezout of modder en drijven in het zoute water.
En voor wie de deur niet uit wil, drink jezelf gezond met het heerlijke Portugese minerale bronwater!
Bronnen:
- Adília Rita Cabral de Carvalho Viana Ramos: O termalismo em Portugal. Universidade de Aveiro, 2005.
- APIAM (Associação Portuguesa dos Industriais de Águas Minerais natural e de nascente): Livro Branco 2017