Portugal Portal

Hendrik van Bourgondië, graaf van het eerste Portugese koningshuis, schenkt dit gebiedje aan Don Fafe. Vandaar de naam. Net als andere bewoners van gemeenten in de Minho emigreert een groot aantal jongeren in 1800 uit Fafe naar Brazilië. De “Torna Viagem”, de terugkeer naar de geboortegrond, zorgt voor blijvende veranderingen in de Minho.

Emigratie

De emigratiestroom van Portugezen uit de Minho, eerst naar Brazilië, later naar landen in Europa, Zuid-Afrika en Canada heeft zijn impact op Fafe. De emigranten leefden in een andere wereld, wat hun denken en doen heeft beïnvloed. De gezonde cashflow van Portugezen die naar Fafe terugkeren, stimuleert de handel. Er ontstaat een textielindustrie, die ook vandaag nog de grootste werkgever is van deze regio. En het architecturale landschap verandert. Emigranten laten riante (koloniale stijl) huizen bouwen.

Architectuur

Deze huizen, paleizen eigenlijk, zullen later belangrijke sociale gebouwen worden. Naar gelang de smaak van de bouwer is elk huis een soort model van de bestaande artistieke stromingen, zoals art nouveau (smeedijzer) of romantiek (tuinen). Het interieur en de gevels laten de relatie met Brazilië zien, door bijvoorbeeld de nationale vlaggen of een afbeelding van nationale landschappen op (tegel)panelen of schilderijen.

Rondom deze megagrote huizen liggen meestal “tropische” tuinen, met een combinatie van palm- en fruitbomen. De huizen hebben brede bonte betegelde gevels voorzien van hoge deuren en ramen. Voor de smalle balkons, bijna altijd over de gehele breedte van het gebouw, staan rijk versierde smeedijzeren of gietijzeren hekwerken. Sommige huizen hebben blauwe faience dakranden. Een fundamenteel element in de Braziliaanse architectuur is de claraboia, het dakraam.

Het vertrek van mensen naar Brazilië herstelde in enige mate het evenwicht tussen een toenemende bevolking enerzijds en de schaarste aan hulpbronnen en bouwland anderzijds. Gedurende meer dan twee eeuwen was Porto het inschepingsplatform voor duizenden Portugezen uit de Minho en het Centrum. Brazilië werd gezien als het El Dorado en het lukte sommigen om rijk te worden van de goud- en diamantvoorraden van Minas Gerais of van de cacao- en koffieplantages bij Rio de Janeiro.

Brazilië zelf probeerde door aanmoediging van (grootschalige) emigratie het probleem van bewoning en bewerking van zijn kolossaal grote grondgebied op te lossen. Door de afschaffing van de slavernij was het gebrek aan mankracht nog nijpender geworden met name op de koffieplantages.

Met name jonge mannen emigreren. Het zijn jongeren uit gegoede families en vooral de tweede, derde of jongere zoons. Voor hen is emigratie de oplossing om niet afhankelijk te worden van de oudste broer, de wettige erfgenaam. Voor de armeren was de overtocht naar Brazilië te duur. Paspoorten die tussen 1834 en 1862 door de gemeente Fafe worden afgegeven, bevestigen dat het gaat om jongeren van 15 tot 29 jaar. Er zijn in die tijd heel wat tranen vergoten door troosteloze moeders en vaders en radeloze jonge kinderen die afscheid van elkaar moesten nemen.

Na de afschaffing van de slavernij gaan nog meer Portugezen naar Brazilië. Naar verhouding komen ook meer vrouwen mee dan de jaren daarvoor. Veel Portugezen leefden onder erbarmelijke omstandigheden volgens diverse berichtgevingen van de Portugese consuls over bijvoorbeeld een vrouw die radeloos bij deze autoriteit aanklopte met het verzoek om naar Portugal teruggestuurd te worden.

De introductie van maïs in de voor graan onvruchtbare grond van de Minho maakt een eind aan de grootste honger. Langzaam maar zeker komt de terugkeer naar Portugal tot stand.

Veel van de prachtige gebouwen uit die tijd zijn inmiddels verwoest, waardoor er minder fysiek bewijs is van de “Braziliaan”, de avonturier die met volle zakken terugkeerde naar zijn geboorteland. Gelukkig is er de literatuur. Fafe is nog steeds rijk aan prachtige bouwwerken, zoals de Jardim do Calvário, de Casa da Cultura (met het migratie- en persmuseum) en de Fafense club.

De Braziliaan

Eind 1800 ontstaat in de Portugese literatuur het fenomeen “de Braziliaan”, de personificatie van de emigrant, de gelukzoeker. Dit figuur spreekt en kleedt zich op een “exotische” manier, laat duidelijk zien dat hij veel geld heeft, gedraagt zich op onbehouwen, onfatsoenlijke manier, door gebrek aan opvoeding en opleiding. Wrok en afgunst zijn vaak een reden dat het personage van de Braziliaan in leven is geroepen.

Torna Viagem

Tegenwoordig zal niemand ontkennen hoe belangrijk deze emigranten zijn geweest voor het industrialisatieproces en de investering in nieuwe producten, zoals koffie. Veel emigranten investeerden in traditionele en innovatieve industrieën, in de landbouw en handel en de bouw van comfortabele en prachtige boerderijen of stedelijke woningen uit hoogwaardige materialen. Deze rijke teruggekeerde Portugezen deden aan filantropie. Ze boden hulp aan kansarme jeugd of financierden lokale festiviteiten, renovaties van kerken of de bouw van een ziekenhuis, school of culturele gebouwen als concertzalen.

Er is relatief weinig research gedaan naar deze emigranten en hun bijdrage aan de ontwikkeling van Portugal. Er is ook geen inventarisatie gemaakt van het erfgoed in Noord-Portugal dat tot stand is gekomen door de financiële input van deze avonturiers.

Camilo Castelo Branco

De grote figuur van de Portugese romantiek, een van de meest gelezen auteurs die een boekenkast vol schreef, heeft als geen ander het verhaal van de Braziliaan een literaire gestalte gegeven. Hij verpersoonlijkt de personages uit zijn boeken. Hij is grenzeloos, bijna blind, raakt verwikkeld in een gecompliceerd proces door overspel en pleegt zelfmoord. Zijn graf staat in Vila Nova de Familicão.

Er is veel Portugese literatuur die over emigratie en Brazilië verhaalt. Schrijvers als Júlio Dinis, Luís de Magalhães en Francisco Gomez de Amorim droegen bij aan de rijke Portugese literatuur over de emigratie naar Brazilië. Boeiend genoeg om daar nog eens wat over te schrijven.

Alentejano moppen

In Brazilië worden vaak moppen verteld over een Portugese man, Manuel of Joaquim, die uit domheid (traag redeneren) in de problemen komt en steevast profiteert een slimme Braziliaan van de situatie. Historici zeggen dat deze stereotiepe domme Portugees en slimme Braziliaan te maken hebben met de migratiestroom van Portugezen 1^e helft 1800 en later om de slavenarbeid te vervangen. De verspreiding van denigrerende grappen en stereotypen was een poging om terug te vechten en Braziliaanse slimheid te tonen tegen de Portugezen.

Het grappige van alles is dat het eigenlijk om Portugese moppen gaat over de mensen uit de Alentejo.

Textiel

Dit gebied leent zich goed voor de textielverwerking, omdat het over voldoende ijzer en (vallend) water beschikt. De textielindustrie hangt samen met de industriële revolutie en door de technologische vooruitgang werd deze industrie in rap tempo vitaal voor de economie, omdat de lokale producten goedkoper waren dan de duurdere geïmporteerde goederen en katoen.

De verbeterde technologie zorgde voor goede standaardprocessen en machines. Een opvallend initiatief van visie en ondernemerschap is de in 1845 opgerichte Fábrica de Fiação e Tecidos do Rio Vizela, de eerste echte textielfabriek in Portugal. Andere fabrieken verschijnen in de regio van Vale do Ave. Niet alleen vormen zij een substantiële bijdrage voor de industrie en de lokale bevolking, ook vormen ze de basis voor een kennis- en expertiseplatform van de textielindustrie.

Narciso Ferreira, zoon van een familie van arme boeren, pas 19 jaar oud, verleid door de industrialisatie, slaagt erin om twee handweefgetouwen te installeren in de boerderij in Pedome, waar hij woont en verkoopt zijn producten op beurzen en markten in de parochies van de Minho. Rond 1887 koopt hij op de linkeroever van de rivier de Ave een fabriek die hij kort daarna uitrust met 40 weefgetouwen. Later wordt dit een samenwerkingsverband met hemzelf, een bankier en een ingenieur, dat Sampaio Ferreira & Cia. Lda. heet. Met 200 weefgetouwen die door de energie van een stuw op de Ave worden aangedreven. Hij is de eigenaar van dit bedrijf tot aan zijn dood. Samen met zijn kinderen richt hij nog een aantal andere fabrieken op zoals Oliveira Ferreira & Cia Lda. en Empresa Têxtil Elétrica Lda. De Sociedade Têxtil de Vila de Conde en Têxtil de Arcozelo hebben ongeveer 12.000 arbeiders in dienst.

De Narciso Ferreira Foundation

Van zijn goedlopende zaak wil hij ook anderen laten profiteren. Hij implementeert een plan van continue steun voor arme gezinnen. De Narciso Ferreira Foundation die in 1944-45 werd opgericht, voert relevante humanitaire acties. Zo organiseert de stichting het “Bolsa Centenário”, dat in samenwerking met parochieraden arme gezinnen maandelijks met een geldbedrag steunt.

Autorally

Dit gebied staat ook bekend om de meest charismatische classificaties van het Nationale Rally Championship.

Fietsen, wandelen en tourisme

Een uitdagende regio om te fietsen, ook gezien de berg Nossa Senhora de Graça bij Mondim de Basto. Deze ligt op bijna 1000 meter hoog. In Aboim en Várzea Cova liggen de grootste ononderbroken eikenbossen van Europa. De “barragem de Queimadela” is een toeristentrekker.