In de gemeente Caminha hangen overal affiches “NÃO” tegen lithiumexploratie en -extractie. De energietransitie (klimaatneutraal in 2050) doet de vraag naar lithium (en andere mineralen) toenemen. De wereld kijkt verlekkerd naar Portugal, het enige West-Europese land met zo’n rijkdom aan lithium en grafiet.
Aanbestedingen en tenders volgen elkaar in rap temp op. In Covas do Barroso is flink geboord en de infrastructuur voor grootscheepse delving ligt er. De Serra de Arga, de Fojo-regio en de gebieden in en rondom Trás-os-Montes zijn beschermd natuurgebied. Weten ze dat in Lissabon wel?
De United States Geological Survey, een wetenschappelijk instituut van de overheid, meldt dat in 2017 door de landen waar veel lithium wordt gevonden gezamenlijk 43.000 ton is gewonnen. Volgens wetenschappers is er wereldwijd nog 16 miljoen ton aan lithium. Genoeg voor een paar eeuwen, maar het kortzichtig leegroven van de aarde is een misdaad tegen de mensheid en de natuur. Denken en ageren op langere termijn is geboden. Meer dan 95% van de metalen als koper, nikkel en kobalt kunnen gerecycled worden. Het hergebruik van lithium onder de knie krijgen is lastiger, wel wordt er hard aan gewerkt. Maar de implementatie wereldwijd van recycling is nog niet voor morgen.
Peneda-Gerês
Het lithiumdossier staat op de nationale agenda door mogelijke prospectie en exploratie van dit mineraal in het Fojo-gebied (Melgaço, Monção en Arcos de Valdevez). Toekomstige exploratie en exploitatie van lithium in een gebied grenzend aan een kroonjuwel, het park Peneda Gerês (69.593 hectare), zou “de bodem vernietigen, het landschap veranderen, verstoringen veroorzaken in de populatie van wilde dieren en belangrijke habitats zoals veengebieden verwoesten”.
Sinds 2016 heeft Portugal meer dan 40 verzoeken om toestemming voor lithiumexploratie ontvangen. Per order nr. 15040/2016 van de vorige staatssecretaris voor Energie is de Werkgroep “Lithium” opgericht o.a. om te onderzoeken welke minerale afzettingen vrijkomen bij lithiumdagbouw en het opstellen van een actieplan voor een nieuwe industriesector die lithium kan verwerken. Of die doelstelling bereikt is? Daar is weinig duidelijkheid over. De overheid wil niet alleen belastingen en royalty’s ontvangen van de buitenlandse exploitatiebedrijven, maar wil ook kennis-transfer over bijvoorbeeld hernieuwbare energie en hulp bij de activiteiten als het transformeren van lithium en de productie van batterijen. De regering heeft tenders uitgeschreven voor de exploratie en exploitatie van lithiumerts.
Serra de Arga
In het noorden en het centrum van Portugal wordt de meeste lithium aangetroffen. Er zijn een achttal plekken aangewezen die voor exploratie in aanmerking komen: Serra de Arga, Barroso-Alvâo, Seixoso-Vieiros, Almendra, Barca de Alva-Escalhâo, Massueime, Guarda, en Argemela. In de Serra de Arga zijn de gemineraliseerde structuren ingebed in granietrotsen en meta-sedimentaire gesteenten die tussen de 1 miljard en 413 miljoen jaar oud zijn.
Dagbouw en besmet puin
João Branco, bosbouwkundige uit Vila Real en president van Quercus (Associação Nacional da Conservação da Natureza) benadrukt dat de lithiumreserves zich in de rotsen bevinden.
Delving van lithium moet in Portugal anders gebeuren dan in Chili of China, waar de lithium in zout wordt gewonnen. In Portugal moet gesteente geëxtraheerd en uitgegraven worden, waarbij grote hoeveelheden slak (het bijproduct van de extractieve metallurgie dat vooral bestaat uit vloeibare oxiden) ontstaan. Dit bijproduct moet gewassen en tijdens dat proces komen verontreinigende stoffen vrij. Er moet onderzocht worden hoe schadelijk die stoffen voor mens en natuur zijn, maar vooralsnog lijkt het erop dat men met dit soort onderzoek geen haast heeft.
Actievoerders Montalegre with Life
Kortgeleden is een concessie met Lusorecursos Portugal Lithium ondertekend, die voorziet in de bouw van Europa’s grootste lithiumraffinaderij (350 miljoen euro). Actievoerders van Montalegre with Life lieten RTP weten: “Vreemd dat er juist een contract met een bedrijf wordt gesloten dat tijdens de ondertekening pas drie dagen bestaat”. Het contract is getekend, maar van een gedegen milieueffectrapportage is geen sprake. Overigens, en zo gaan die dingen, Jorge Costa Oliveira is consultant bij Lusorecursos Portugal Lithium. Hij was Staatssecretaris Internationalisering , maar moest aftreden na de Galpgate (Galp betaalde zijn reisje naar de Europese Voetbalkampioenschappen in 2016).
Covas do Barroso
In 2017 heeft Slipstream Resources Portugal Unipessoal, Lda, een dochteronderneming van het Australische bedrijf Savannah Resources, een veldspaat- en kwartsmijnlicentie gekocht van Imerys Ceramics Portugal. De vergunning geldt voor het gebied Covas do Barroso, een district in de gemeente Boticas, dat de status van agrarisch erfgoed ontving van de FAO (United Nations Food and Agricultural Organization).
Savannah Resources heeft de prospectie- en mijnvergunning omgezet in een licentie voor lithium – naar verluidt zonder een milieueffectbeoordeling uit te voeren – en heeft het activiteitengebied uitgebreid. Er zijn 66 gaten geboord in een gebied van meer dan 600 hectare. Het “open-pit-gebied” is 400 meter breed en 150 meter diep.
Onder het mom van geld en banen
Inmiddels zijn de bewoners van Covas do Barroso “bijgepraat” om “het bedrijf dichter bij de gemeenschap te brengen”. Het gaat om een mijnbouwproject (extractie van spodumena waaruit lithium wordt verwijderd), een initiële investering van 100 miljoen euro en werkgelegenheid aan 300 mensen. João Barros, manager van Savannah Lithium Portugal zegt dat op dit moment de Environmental Impact Study geredigeerd wordt die eind dit jaar af zal zijn. “Als alles goed gaat” wordt eind 2020 met de exploratie gestart. Het gaat om een reserve van 27 miljoen ton spodumena, met een gemiddeld gehalte van 1,06% lithium per ton. Het bedrijf gaat een aparte weg aanleggen voor machines en vrachtwagens, zodat de bevolking geen last zal hebben van het extra verkeer. Lithiumerts wordt naar de haven van Leixões vervoerd, van waaruit het aanvankelijk naar China wordt geëxporteerd voor de verwerking. Momenteel wordt samen met de regering de mogelijkheid bekeken om een infrastructuur op te zetten om nationaal lithiumconcentraat te produceren voor verdere export. Zo’n bedrijf zou voorzien in extra werkgelegenheid van 300 directe banen en ongeveer 600 indirecte banen. João Barros meldt verder dat dit project zo’n 258 miljoen euro genereert aan belastingen en heffingen, waarvan een deel terug kan vallen naar de gemeente.
Actievoerders United in Defence of Covas do Barroso
In 2018 werd het United in Defence of Covas do Barroso opgericht om de mensen te waarschuwen voor “open-pit-exploratie”. Voorzitter Nelson Gomes uit grote bezorgdheid over de omvang van de mijn en de effecten op het milieu. “We hebben nergens antwoorden op, er is geen enkele duidelijkheid over watervervuiling, het effect op de bodem en de schadelijke stoffen, die vrijkomen.”
Toch heeft Nelson goede hoop dat het met een sisser afloopt, simpelweg omdat het gewoon niet kan en mag. Dagbouw in een werelderfgoedgebied is van de zotte!
Petitie
Ben jij ook tegen deze open-pit-exploratie? Onderteken de petitie.
Dag Lotte,
Ik vind het moeilijk om een standpunt te bepalen. Natuurlijk wil niemand mijnbouw in zijn of haar omgeving, maar veel mensen willen wel op een elektrische fiets of in een elektrische auto rijden. En daarvoor zijn batterijen met lithium nodig.
Mag Portugal zijn bodemschatten niet benutten?
Is het wél o.k. als lithium uit Chili of China komt?
Is er verschil tussen exploitatie, exploratie en prospectie? Is het een minder erg dan het ander of moeten we overal tegen zijn?
Groet, Maja
Dank je, Maja, voor jouw reactie.
Zoals je weet schrijf ik regelmatig over Noord-Portugal. Gezien de omvang en het belang van de lithium-manifestaties, overal hangen protestborden, leek het mij een goed onderwerp voor het Portal. We hebben het over uitingen van gemeenten, niet van bewoners van de door de overheid aangemerkte lithium-kerngebieden.
Ik ben het met je eens dat het makkelijker is over ongemakkelijke zaken te praten en te handelen als het niet in je “achtertuin” gebeurt, maar zoals in mijn stukje staat is open-pitdelving, anders dan extractie uit zout zoals grotendeels gebeurt in China en Chili, erg vervuilend. Alvorens met grootschalige lithiumextracties te beginnen is milieurapportage en openheid over de uitkomst ervan, een vereiste van het due diligence pakket, zou ik denken. En is delving in gebieden die aangemerkt zijn als beschermd natuurgebied sowieso een no go? Tenminste niet voordat op democratische manier besloten is dat deze natuurgebieden geen speciale status meer hebben.
Of exploratie erger of minder funest is dan prospectie of exploratie is niet te zeggen, want het zijn fases in een keten van delving. Over hoe duurzaam accu’s, batterijen en elektrische auto’s zijn is veel informatie beschikbaar. Ook over de ins en outs van lithium is enorm veel te lezen, zodat je voor jezelf kunt afwegen in welke gevallen je tegen zou kunnen zijn of juist helemaal niet.
Lotte
Beste Lotte,
Uitstekend om ons weer eens te wijzen op het milieuvervuilende aspect van lithium. In Portugal wordt het landschap en het milieu inderdaad zwaarder aangetast omdat het delven in dagbouw gebeurt. Het landschap gaat eraan en dat is al erg genoeg, maar wat doet dit voor de gezondheid van mens en dier en de bodem- en luchtkwaliteit? En dan nog de vele infrastucturele bewegingen van zware vrachtwagens. En net wat je zegt, er zijn al redelijke alternatieven. Ik heb in ieder geval al de protestlijst ingevuld.
Het wordt vaak de milieumaffia genoemd. Bestaat het? Ja het bestaat. Milieu is big business geworden. Ieder onafhankelijk onderzoek wordt betaald door degene die er geld aan wil verdienen. Elektrisch is het toverwoord. Maar dat moet eerst opgewekt worden. Binnen de huidige situatie is er een probleem. De oude oliemagnaten en de energiebedrijven werken samen. Verdringen daardoor een andere en goedkopere oplossing. Waterstof. Waterstof kan gemaakt worden van overschot aan elektriciteit. Dus energieopslag. Waterstof kan zelfs onder lage druk via bestaande gasleidingen naar huizen worden getransporteerd en huizen kunnen zo hun eigen centrale hebben voor opwarming en elektriciteit. Onder de lage druk kunnen tankstations het weer onder hoge druk brengen voor het laden van auto’s met een z.g. brandstofcel. Het kartel van oude oliemagnaten en elektriciteitsbedrijven heeft zelfs het zover gekregen, dat de Duitse autoindustrie (die echt een voorloper is op de waterstoftechniek) wordt gedwongen mee te doen aan de hype die wordt verschaft door de nieuwe milieumaffia. Gevolg is dat er voor grote opslag van elektriciteit lithium nodig is en natuurparken verdwijnen. Lekker milieubewust dus.