In Portugal, net zoals in de rest van de wereld, is het Hollandse sinterklaasfeest volslagen onbekend. Daar geen jaarlijks festijn waar de kleinsten onder de bevolking met kloppend hart naar uitzien, verpersoonlijkt door Sinterklaas en diens trouwe knecht Zwarte Piet, de eerste getooid met staf en een groot boek in de gehandschoende hand, de laatste gebukt onder een zak vol pepernoten en een tweede zak vol verrassende cadeaus.
Door gastcolumnist Junte Schwartz
Zo ook zijn daar de vaderlandse heerlijkheden volstrekt onbekend die rond de komst van de goedheiligman en diens metgezel de Hollandse huiskamers binnendringen, zoals taaitaai, speculaas en pepernoten.
Dit is, wat Portugal betreft, in zekere zin vreemd. Want beide naties, Holland en Portugal, toonden zich in hun geschiedenis bedreven in het verzamelen en naar huis brengen van rijkdommen, waaronder specerijen als kaneel, kardemom, anijszaad, kruidnagel en foelie, precies de ingrediënten die nodig zijn voor de bereiding van taaitaai, speculaas en pepernoten. Kortom, alle bestanddelen zijn ook in Portugal aanwezig, maar er is geen taaitaaipop te bekennen, net zomin als een brok speculaas of een pepernoot.
Traditie
De reden voor het ontbreken van deze producten in Portugal zal te maken hebben met ‘traditie’, een gebruikelijk gehanteerd antwoord op de vraag waarom vertrouwde vaderlandse producten hier ontbreken (en andersom in Nederland de typisch Portugese voortbrengselen nergens zijn te bekennen).
Illustratief voor bovenstaande is mijn recente ontdekking dat het woord ‘speculaas’ wel degelijk vermeld staat in het woordenboek ‘Nederlands-Portugees maar dat de vertaling daarvan in het ‘Portugees-Nederlandse’ exemplaar schittert door afwezigheid; een vertaling die in eerstgenoemd woordenboek overigens geen woord weergeeft maar een omschrijving: “espécie de bolacha dura feito com açucar cândi” (letterlijk: ‘soort hard koekje met kandijsuiker’)…
Met de haren erbij gesleept
Maar… er is iets merkwaardigs gaande, daar in het vaderland, met het sinterklaasfeest. Want wat berichten de Nederlandse kranten?
Een toenemend aantal gemeenten heeft, met het oog op de aanstaande komst van Sinterklaas en Zwarte Piet, besloten om laatstgenoemde totaal van kleur te doen verschieten en wel van pikzwart naar spierwit. In de ogen van deze schrijver een dramatische ontwikkeling in uitsluitend negatieve zin en volstrekt niet ter zake doende. Want aan de sinterklaastraditie, toch vooral een kinderfeest, wordt een element verbonden dat er ‘met de haren bij gesleept’ lijkt te zijn en waaraan gedurende al die jaren waarin het sinterklaasfeest gepersonifieerd werd door zowel de gemijterde man met witte baard als diens knecht ‘zo zwart als roet’, door geen sterveling ooit de verbinding werd gelegd met de periode van de slavernij.
Verblinding?
Want daar gaat het kennelijk om bij deze landgenoten, voortgedreven door blinde verontwaardiging over de in de Hollandse sinterklaastraditie zogenaamd in stand gehouden slavernij, getypeerd door de overheersing van de blanke meester over de zwarte slaaf. Daaraan, aldus deze landgenoten, dient dan nu toch eindelijk een halt te worden toegeroepen, en wel door Zwarte Piet te slachtofferen middels een rigoureuze wasbeurt met water, groene zeep en keiharde borstel, resulterend in een witte in plaats van een zwarte Piet, overigens nog steeds knecht van de – godzijdank – ongerept gelaten Sinterklaas. De aanhangers koesteren mogelijk de gedachte door deze daad de verwerpelijke periode van de Hollandse slavernij voorgoed ten grave gedragen te hebben.
Een illusie…
Kool en geit
Er blijken overigens ook Nederlandse gemeenten te zijn die weliswaar de fanatiekelingen achterna rennen, maar toch ook weer niet in hun voorste gelederen terecht willen komen. Zogenaamde slimme burgemeesters en hun wethouders hebben ervoor gezorgd toch nog iets van de oude traditie in ere te houden, door weliswaar niet langer te dulden dat Piet zwart door het leven gaat maar hem in plaats daarvan een rode, groene, blauwe, pimpelpaarse of nog andere kleur aan te meten, met het voldoening gevende gevoel hiermee de kool en geit gespaard te hebben.
Niet te bevatten
Tijdens de recente verjaardagsviering van een van mijn Portugese buren zag ik mij omringd door een aantal familieleden die – tot mijn verbazing – op de hoogte bleken van dit vaderlandse gekrakeel over het zwart van Zwarte Piet. Men vroeg zich af waar deze kwestie over gaat en waar de ophef vandaan komt.
Ik heb geprobeerd dit in mijn beste Portugees duidelijk te maken. Er werd weliswaar aandachtig geluisterd, mijn berichtgeving leek over te komen, maar de kwestie bleef voor de aanwezigen een gesloten boek. Men begreep er niets van…
Even over het wel of niet incorporeren van kruiden en specerijen. Het klopt dat ieder land zo zijn eigen tradities heeft, maar de Nederlandse keuken is bij uitstek een keuken die van alles en nog wat ingelijfd heeft. Zo zie je ook nu nog in de meer traditionele gerechten dat kruidnagel en andere specerijen eeuwen terug al gemeengoed zijn geworden. De traditionele Portugese keuken echter, heeft dat niet en is al eeuwen min of meer dezelfde gebleven, wat hier overigens als een waardevol onderdeel van de cultuur gezien wordt en gehandhaafd dient te blijven.
Dank, Maria Gelissen, voor deze aanvulling. Ook ik ervaar inmiddels dat de Portugezen zeer gehecht zijn aan hun ‘keuken’ en het in ere houden van de daartoe behorende traditionele gerechten.
Overigens moet je de gemiddelde Nederlander niet zijn boerenkool met worst afnemen, om maar een voorbeeld van een Hollands traditioneel gerecht te noemen.
’s Lands wijs ’s lands eer….