Portugal Portal

Positieve berichten die aanzetten tot nadenken over oplossingen, een belangrijk kenmerk van de constructieve journalistiek. En dat leidt weer tot optimistisch stemmend nieuws over de Portugese economie.

Door gastcolumnist Cees van Dijk.

Bij mijn zoektocht naar informatie voor mijn bijdrage aan Portugal Portal, stuitte ik op positieve berichten over de economische ontwikkelingen in Portugal. Dat is goed nieuws, maar daarover straks meer. Nu eerst een ander onderwerp: constructieve journalistiek. Degenen die zich weleens vastbijten in een Portugese krant, zullen beamen dat dit journalistieke genre op de Portugese redacties nog geen gemeengoed is.

Discussie over kansen

Mijn gesnuffel bracht mij op de website van het Amerikaanse Constructive Journalism Project. Even later bladerde ik door de digitale berichten van The Solutions Journalism Network. Beide organisaties zetten zich in om om positieve, constructieve en oplossingsgerichte journalistiek als concept onder de aandacht van redacteuren, journalisten en verslaggevers te brengen.

Traditioneel richten de nieuwsmedia zich op het beantwoorden van vragen als wie, wat, wanneer, waar en waarom. Steunpilaren van constructieve journalistiek vinden dat daar een zesde ‘w’ aan moet worden toegevoegd: het antwoord op de vraag ‘wat nu?’.

In deze visie moeten journalisten niet stoppen bij het signaleren van problemen of het beantwoorden van een schuldvraag. Zij moeten een discussie op gang brengen over kansen, mogelijkheden en oplossingen. Volgens de nieuwe journalistieke stroming zou de pers zich minder moeten richten op zaken die niet functioneren en meer aandacht moeten besteden aan een aanpak die wel kans van slagen heeft.

Kritiek als middel

Mag er dan alleen maar kritiekloos goed nieuws worden gebracht? Nee, zeker niet. Principes van kwaliteitsjournalistiek, zoals waarheidsvinding, het controleren van de macht, hoor en wederhoor, en kritische analyse blijven onverminderd van kracht. Maar het concept gaat verder dan het blootleggen van problemen, dilemma’s en misstanden. Kritiek wordt gezien als middel en niet als doel. Constructieve journalistiek probeert het publiek uit te nodigen om na te denken over oplossingen.

Belangrijke vraag daarbij is hoe de hedendaagse journalist zich kan onderscheiden nu iedereen publicist is geworden en op elk gewenst moment via internet een bericht de wereld in kan sturen. Tel daarbij op dat daarbij de waarheid en de juistheid van de feiten nogal eens geweld wordt aangedaan, zoals de afgelopen maanden steeds duidelijker is geworden. We hebben er inmiddels zelfs een term voor: alternatieve feiten.

Ook internetgiganten Google en Facebook hebben last van de toename van het nepnieuws. Beide organisaties zoeken nu samenwerking met nieuwsmedia die de feiten zouden moeten controleren op juistheid. Google gaat bij de resultaten van zijn zoekmachine vaker melden wat de bron van de informatie is en wie de ‘fact checker’ is.

Openbare investeringen

Terug naar het begin van mijn zoektocht: de recente economische ontwikkelingen in Portugal. Dat viel nog niet mee, maar uiteindelijk kwam ik een kort nieuwsbericht tegen met een positieve boodschap. Vorig jaar heeft Portugal namelijk zijn begrotingstekort teruggebracht tot 2,1 procent van het bruto binnenlands product. Dat is in verschillende opzichten goed nieuws, want op basis van de nieuwste cijfers blijft Portugal ruimschoots onder de Europese drempel van 3 procent. Daarmee noteert het ook zijn laagste tekort sinds de Anjerrevolutie van 1974. Niet zo vreemd dus dat minister van Financiën Mário Centeno verheugd reageerde op de resultaten van het financiële beleid van het Portugese kabinet.

In absolute cijfers heeft de regering, vooral door aanzienlijk minder openbare investeringen, het tekort teruggebracht tot 3,8 miljard euro. Voor dit jaar mikt de socialistische regering in Lissabon op een tekort van 1,6 procent. Dat is waarschijnlijk wat aan de optimistische kant, want de Europese Commissie raamt het Portugese begrotingstekort voor 2017 vooralsnog op 2 procent.

In 2011 verlaagde kredietbeoordelaar Moody’s de kredietwaardigheid van Portugal tot de ‘junk’-status. De economische omstandigheden waren toen zo zorgelijk dat Portugal financiële steun van de Europese Unie moest vragen en het land een noodlening kreeg van 78 miljard euro. Halverwege vorig jaar ontsnapte Portugal op het nippertje aan een boete van de Europese Commissie, omdat de regering onvoldoende inspanningen zou hebben geleverd om het begrotingstekort terug te dringen.

En zo arriveerde ik op de eindstreep van mijn zoektocht naar berichten over de economische situatie in Portugal. Feiten kwam ik volop tegen en controle ervan leverde geen verrassingen op. Waar in de media echter geen aandacht aan is besteed, is het antwoord op de vraag wat het effect is van die bezuinigingen op openbare investeringen. Het huishoudboekje van de overheid klopt bijna, maar wie profiteert daarvan? Biedt de bezuinigingsdrift daadwerkelijk een oplossing voor de economische problemen? Aspecten die in de constructieve journalistiek volop aandacht zouden krijgen.