Portugal Portal

Cortegaça, 2019

Ik had geen keus, ik moest op zoek naar een tandarts.
Mijn kaak was ontstoken en aanvankelijk leek spoelen met mondwater een oplossing. Opgelucht nam ik me voor ‘straks in Nederland naar mijn eigen tandarts te gaan’ maar verdorie, de pijn kwam terug.

‘In Esmoriz zit een schat van een tandarts, een vriendelijke zachtaardige man, morgen gaan we erheen’ zei Cassu, mijn plaatselijke vriendin.

Om half 10 stonden we op de stoep van een oud, bescheiden pand, alle luiken gesloten en geen kip te bekennen. Openingstijden: 10 tot 20 u, aha, nog even koffie drinken dan maar. Ik had mijn tandpasta en tandenborstel meegenomen want dit had ik voorzien, althans een of andere variatie hierop.

Om 10 uur kwamen we terug en de situatie was onveranderd. Cassu liep naar de overkant van de straat en sprak een pompbediende aan. Ze keerde terug met de boodschap dat de tandartsassistente, een blondine, zo zou komen, ze zat nog even koffie te drinken, daarginds…
We wachtten nog wat en keken naar elke voorbijgangster of ze misschien blond was. Maar tenslotte, om 10.15 uur kwam de echte blondine haastig naderbij, sleutel in de aanslag en zij nodigde ons vriendelijk binnen.

We betraden een kale hoge ruimte, vergelijkbaar met de hal van een schoolgebouw in de jaren ‘50 en de assistente klom achter de balie, een soort toonbank uit een ouderwetse kruidenierszaak, maar met een computer erop.

Cassu stak van wal en oh wat was ik zielig. ‘Je moet niet al te vrolijk kijken, en je spreekt nauwelijks Portugees’, had ze me tevoren gewaarschuwd ‘want ik ga een spoedconsult bepleiten’. Ondraaglijke pijn, ik kon nauwelijks nog praten, laat staan eten en ik was op doorreis, hoe moest dat nou?

‘Oh’ zei de assistente, ‘dat is niet zo mooi. Er komt zo dadelijk een patiënt dus als jullie over een half uur terugkomen, dan kijkt de dokter wel even. Ga gerust even koffie drinken, daarginds is een prima pastelaria.’

Een half uur later keren we terug in de tandartspraktijk, sjouwend met o.a. twee garrafãos de água van de naburige Pingo Doce. We vallen neer op twee van de stoelen die dienst doen als wachtkamer en zien vrijwel meteen de vorige patiënt de spreekkamer uitkomen. We mogen naar binnen. Cassu gaat mee om mij met haar zonnige glimlach zo nu en dan moed toe te knikken.

De tandarts zal tegen de 60 lopen. Hij is een wat sjofele figuur en maakt een bijzonder relaxte indruk. Bom dia zegt hij en drukt mij hartelijk de hand. Zijn opvallend grote ogen kijken me daarbij tegelijkertijd uitnodigend als onderzoekend aan. Gaat u zitten, wijst hij op de tandartsstoel en zelf laat hij zich zakken op een van de twee stoelen die horen bij zijn houten bureau. Vertelt u het eens.

Ik heb pijn, hier, no queixo zeg ik en wijs op mijn linker onderkaak.
Nee, zegt de tandarts: hier zit je queixo en hij neemt zijn kin tussen duim en wijsvinger en trekt hem flink naar voren. En dit hier is de queixada. Zijn kaak dus. Oké, ik heb pijn aan mijn kaak, linksonder.

En hoe komt dat, denkt u? Implantaten zeg ik. Aha, die dingen veroorzaken nogal eens problemen. Het stikt daar van de micro-organismen en als je die niet goed verwijdert, ontsteekt de boel. Hebt u geen tandensproeier? Jawel, maar uh die heb ik thuis gelaten, in Nederland.
Oké, laten we eens even kijken.

Op zijn dooie akkertje bindt hij een grijs-witte schort om en doet een mondkapje voor.
Hij draait aan de stoel tot ik ‘lekker’ lig en begint met zijn inspectie. Op hetzelfde dooie akkertje werkt hij tand na tand en kies na kies af met zijn spiegeltje en een scherpe pin. Een paar keer zegt hij: doe de mond maar een beetje verder dicht. Ontspannen betekent dat, want het werkt.
Juist ja, zegt hij en zet me overeind. Twee ontstekingen, voor en achter. Menina, kom even foto’s maken van de wortels van mevrouw.

Waarom schrijf ik dit allemaal op?
Het zijn de rust en het vertrouwen die bezit van me nemen. Mijn laffe vooroordeel dat je van een Portugese tandarts niet veel goeds kan verwachten, verdwijnt als sneeuw voor de zon. Cassu knipoogt eens naar me en gebaart van: ‘zie je wel, wat heb ik je gezegd.’

De foto’s tonen geen problemen aan de wortels en hij besluit tot ‘uma pequena limpeza’ een kleine schoonmaak. Stelt niets voor hoor, stelt hij me gerust. Een kwartier gepeuter, geschraap en geschuur later, zet hij me mijn bril weer op en kijkt me geamuseerd aan. ‘Een beetje pijn deed het wel hè? Kijk, ik smeer deze pommade op het tandvlees en kijk hoe ik dat doe. Precies op deze manier moet je dit herhalen, elke avond en ochtend na het tandenpoetsen. Niet naspoelen dus!
Je doet dit 3 dagen en als de pijn dan nog niet is verdwenen maak je er 5 dagen van. En dan…’ Hij neemt een pauze om schalks te lachen voor hij de zin afmaakt: ‘… dan garandeer ik u dat het probleem is opgelost.’

Ik heb de neiging hem te omhelzen, zeg ik ietwat indirect tegen Cassu en wat doet de tandarts: hij spreidt zijn armen. Ik spring uit de tandartsstoel in de armen van de tandarts en geef hem een stevige, dik verdiende knuffel.

In het halletje met de computer geeft de assistente me de rekening. €38.50. Portugal kent toch echt een heel andere levensstandaard dan wij. Hetgeen je in de supermercado, het centro comercial en ook aan de benzinepomp bijna zou vergeten.

Waarom eigenlijk zag ik zo op tegen een Portugese tandarts? Voor een deel speelde de gewone ‘angst voor de tandarts’ me parten en klampte ik me vast aan het idee: over een paar maanden naar mijn eigen tandarts.

En, er was die andere, die eerdere ‘Portugese tandarts’.

Rond 1993 moet het geweest zijn dat ik mijn Portugese buurvrouw meenam naar de tandarts. Eten en ook lachen, lukte nog perfect, maar ze had een mond vol stompjes en riekte uit haar mond.

Kom, zei ik op een dag, dat kan niet gezond zijn, we gaan naar de tandarts, oké?
Het was oké.

In het volgende dorp hield, naar verluid, om de zaterdagochtend een tandarts uit de Algarve spreekuur en daarvoor hoefde je tevoren geen afspraak te maken.

De eerste de beste zaterdag trokken we eropuit. De buurman ging mee, uit solidariteit vermoed ik, en het echtpaar stak zich voor de gelegenheid in hun beste plunje. Ik moest altijd een beetje lachen als ik ze zo zag: mijn lieve oudjes, die normaal gesproken in de weer waren in en rond hun woninkje, gestoken in verschoten en versleten kledingstukken.

(Later zou ik erachter komen dat zij een kast vol ‘goed goed’ achter de hand hielden, ‘voor speciale gelegenheden’. Maar dat is een ander verhaal…)

We troffen de tandarts op de bovenverdieping van een onduidelijk gebouw, maar het kan ook zijn dat ik indertijd niet goed gekeken heb. Wie me echter nog helder voor de geest staat, is de tandarts zelf. Hij ontving ons met een walmende sigaret in de hand en wuifde met zijn andere hand de rook richting het open raam.

Vertel het eens, galmde hij ons toe. Het slachtoffer nam met wijd open mond plaats in de tandartsstoel en zorgelijke rimpels verschenen op het voorhoofd van de nog altijd rokende dokter. ‘Tja, dit geval gaan we eens heel zorgvuldig aanpakken’, verzekerde hij ons.

Maandenlang zijn we om de zaterdagochtend naar de tandarts gereden. Buurman was er altijd bij, ook die keer dat hij duidelijk nog een roes had uit te slapen. Mijn bus bood officieel slechts plaats aan één medepassagier en dus zat hij achterin, op mijn bed. Toen we die bewuste zaterdag arriveerden bij de tandarts lag hij luid te snurken en we hebben hem maar even toegedekt en achtergelaten in de geparkeerde bus. Raampje op een kier…

Hij heeft geen tandarts gezien die keer en om dit incident hebben we hem nog vaak goedmoedig uitgelachen.

Tand na verwijderde de tandarts uit buurvrouws beide kaken. ‘Op deze manier kan haar mond zich steeds herstellen’, redeneerde de man.

En zijn zorgvuldige strategie wierp zijn vruchten af. Ik kan me niet één ontsteking herinneren. Vrijwel zonder problemen is Maria van haar stompjes verlost.
Eén, geweldig groot lijkende, ondertand is gespaard gebleven en die tand zit er nog steeds, 25 jaar later. De eromheen gefabriceerde prothese ligt in de la van het buffet maar haar ene tand doet nog steeds zijn eenzame werk. Stukken brood afscheuren, een stukje worst verorberen, een lapje vlees zelfs, ze heeft er weinig moeite mee.

Het tubetje pommade van de tandarts in Esmoriz heeft een vaste plaats veroverd in mijn persoonlijke mondverzorging en onlangs heb ik een tweede tubetje aangeschaft.
Implantaten immers houden van micro-organismen.