Portugal Portal

Ik kreeg een mailtje van meneer João, een Portugese meneer die jarenlang in Nederland woonde. Hij schreef me om te wijzen op een taalprobleem waar ikzelf ook al meerdere malen tegenaan ben gelopen, het probleem tussen voor en achter of naar voren en naar achteren.

Waarom is dat een probleem?

Het heeft niets te maken met een groep mensen, bijvoorbeeld militairen, die met zijn allen op een rij staan en die op commando een stap naar voren of naar achteren zetten. Die hele groep mensen zal het er over eens zijn dat “een stap naar voren” een stap betekent de richting waarin je kijkt als je hoofd in een hoek van ongeveer 90° staat met je schouders.

Varen en vliegen

Maar – even tussendoor – als je op een boot vaart, in de richting van de voorsteven – naar voren dus – maar je staat achterstevoren op het dek, ga je dan naar voren of naar achteren? En dan moet ik meteen denken aan een andere kwestie; namelijk die van de vlieg die stilzit op de stoel van een vliegend vliegtuig; vliegt hij of vliegt hij niet?

Maar goed, nu ben ik wel heel erg afgedwaald; terug (of misschien juist: verder) naar mijn oorspronkelijke verhaal.

Bladeren

Waar het probleem zit met “naar voren” en “naar achteren” heeft alles te maken met bijvoorbeeld bladeren in boeken. De voorkant van het boek, daar zijn we het over eens, is het omslag met de titel, die je – in onze westerse wereld – linksom openslaat om op bladzijde één te kunnen beginnen met lezen. De achterkant van het boek is de kaft die na de laatste pagina komt. Als je op pagina 50 iets leest dat je even wilt nakijken, want je had het al eerder gelezen, dan blader je naar voren om te kijken op welke pagina dat was, misschien op pagina 45 of nog verder naar voren? Als je naar achteren bladert kom je dichter bij de laatste pagina uit.

Als je ervan uitgaat dat je een boek leest vanaf pagina één tot de laatste pagina, dan maak je dus een reis met als uitgangspunt pagina één en als eindpunt de laatste pagina. Om daar te komen moet je vooruit. Maar als we zeggen “naar voren bladeren” bedoelen we niet naar een pagina met een hoge nummer, maar juist naar een pagina met een lager nummer – in de richting van de voorkant van het boek!

Andersom

En daar is het Portugees dus anders dan het Nederlands. De Portugese militairen doen net als de Nederlandse collega’s een stap naar voren, oftewel “um passo à frente” als ze dat wordt opgedragen. Naar achteren, “para trás”, snapt ook iedereen. Maar als Portugezen en Nederlanders samen in boeken gaan bladeren gaat het mis, want als de Portugees “para a frente” bladert, dan worden de paginanummers hoger en meneer João bladerde dus steeds de verkeerde kant op!

Een ander voorbeeld dat hij gaf, is dat je “achter de piano” en “achter het stuur” zit. Ook dat is natuurlijk maar raar. De voorkant van de piano is toch juist de kant waar de toetsen zitten, en meestal zit je daar met je gezicht naar toegekeerd – je zit er dus eigenlijk vóór en niet erachter. Dat lossen ze in Portugal anders op, je zit daar “ao piano” en trouwens ook “ao volante”.

Als een opdrachtgever me vraag of ik de vertaling “à frente do original” wil zetten, weet ik dat van me verwacht wordt dat ik het origineel links laat staan en dat ik de vertaling er… uhh … áchter moet zetten!

Nou, ik kan het me wel voorstellen als u na dit verhaal denkt “ze kan me nog meer vertellen” (inderdaad! en dat zal ik ook best doen, maar nu niet meer).

Dus blader vooral maar naar voren, nou ja, of naar achteren natuurlijk, dat mag je zelf weten 🙂